Η κύρωση της Σύμβασης του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, από την Κυπριακή Δημοκρατία, με τον περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες Νόμο 8(ΙΙΙ) του 2011, σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για την εξυπηρέτηση των παιδιών με αναπηρίες. Με βάση τη Σύμβαση, το κράτος έχει την υποχρέωση να προάγει, να προστατεύει και να διασφαλίζει την πλήρη και ίση απόλαυση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών, από τα παιδιά με αναπηρίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (Υ.Π.Α.Ν.) προγραμμάτισε και υλοποίησε δράσεις, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο και περιλαμβάνονται στο Πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία (2013-2015).
Η πρώτη Έκθεση της Κύπρου αξιολογήθηκε, τον Μάρτιο του 2017, από την Επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Μετά από τις συστάσεις της Επιτροπής προς την Κυπριακή Δημοκρατία, διαφάνηκε ότι υπήρχε ανάγκη να καθοριστούν στρατηγικές επιδιώξεις, οι οποίες θα βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα της ζωής των ατόμων με αναπηρίες. Στη βάση αυτού, το Υπουργικό Συμβούλιο με Απόφασή του, στις 19 Δεκεμβρίου 2017, ενέκρινε την Πρώτη Εθνική Στρατηγική για την Αναπηρία (2018-2028), το Δεύτερο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία (2018-2020) και το τρίτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία (2021-2023), τα οποία αποτελούν συλλογική προσπάθεια όλων των Υπουργείων και κρατικών υπηρεσιών. Η Εθνική Στρατηγική καθορίζει το όραμα, τις αξίες, τις στρατηγικές επιδιώξεις και τους στόχους της Κυπριακής Δημοκρατίας, για την υλοποίηση των δικαιωμάτων των πολιτών με αναπηρίες, κατευθύνοντας όλους τους φορείς της πολιτείας προς εκείνες τις δράσεις που θα προσθέσουν αξία και θα βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα της ζωής των ατόμων με αναπηρίες.
Στο πλαίσιο της Πρώτης Εθνικής Στρατηγικής για την Αναπηρία και του Δεύτερου και Τρίτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης, το Υ.Π.Α.Ν. υλοποίησε αριθμό δράσεων, μία εκ των οποίων ήταν και η μεταρρύθμιση της Ειδικής Εκπαίδευσης. Με σκοπό την αναθεώρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας (αντικατάσταση των περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμων του 1999 έως 2020) και των πρακτικών που ακολουθούνται στον χώρο της εκπαίδευσης των παιδιών με ειδικές ανάγκες, τον Οκτώβριο του 2017, ο Υπουργός Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας ανακοίνωσε, σε συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού, την πρόθεση του Υ.Π.Α.Ν. για διαμόρφωση ενός νέου νομοθετικού πλαισίου.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση του Υπουργού, το Υ.Π.Α.Ν. προχώρησε σε ανοικτή δημόσια διαβούλευση, κατά την οποία ο/η κάθε ενδιαφερόμενος/η μπορούσε να καταθέσει τις απόψεις του/της, μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, αναφορικά με ενδεχόμενες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της ειδικής εκπαίδευσης. Παράλληλα, από τον Φεβρουάριο του 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2021 το Υ.Π.Α.Ν. εξασφάλισε τεχνική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με σκοπό τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας και των πρακτικών που ακολουθούνται, ώστε να διαμορφωθεί ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο, που να εξυπηρετεί τις ανάγκες όλων των παιδιών στον μέγιστο βαθμό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε το έργο αυτό στον Ευρωπαϊκό Φορέα για την Ειδική Αγωγή και την Ενταξιακή Εκπαίδευση, ο οποίος ετοίμασε προσχέδιο νομοθεσίας και σχετικών κανονισμών. Λόγω ορισμένων ζητημάτων που εγέρθηκαν από οργανωμένους φορείς, αποφασίστηκε ότι θα ήταν σοφότερη η προώθηση κάποιων διορθώσεων και βελτιώσεων σε υφιστάμενες διαδικασίες, κάτι που θεωρήθηκε πιο εφικτό να επιτευχθεί.
Στις 2 Οκτωβρίου 2023, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξήγγειλε την έναρξη διαλόγου για την αναβάθμιση και τον παιδαγωγικό εκσυγχρονισμό της ειδικής εκπαίδευσης, με απώτερο στόχο τη μετάβαση στην ενιαία/συμπεριληπτική εκπαίδευση. Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι η επανεξέταση των υφιστάμενων πρακτικών, η βελτίωση των ισχυουσών διαδικασιών και η υιοθέτηση νέων επιτυχημένων προσεγγίσεων που εφαρμόζονται διεθνώς. Προς αυτή την κατεύθυνση το Υ.Π.Α.Ν. προχωρεί στον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας νομοθεσίας, η οποία θα συμπεριλαμβάνει όλους τους μαθητές και όλες τις μαθήτριες, παρέχοντάς τους τις εύλογες προσαρμογές που χρειάζονται, ώστε το σχολείο να προσφέρει ποιοτική και συμπεριληπτική εκπαίδευση. Επιδίωξη του Υ.Π.Α.Ν. είναι η εμπέδωση μιας νέας νοοτροπίας, μιας νέας κουλτούρας, με έντονο το στοιχείο της συμπερίληψης, του απόλυτου φραγμού στον αποκλεισμό.
Μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς, με στόχο την καταγραφή και κωδικοποίηση πρακτικών μέτρων βελτίωσης και μετάβασης προς την ενιαία/συμπεριληπτική εκπαίδευση. Η διαβούλευση αφορούσε στους ακόλουθους τομείς:
Εντοπισμός παιδιών με ειδικές ανάγκες
Έγκαιρη αξιολόγηση
Πρώιμη παρέμβαση και στήριξη
Εύλογες προσαρμογές
Επιμόρφωση εμπλεκομένων
Σχολικοί βοηθοί/συνοδοί
Αξιολόγηση επίδοσης/απολυτήριο
Συνεργασία με άλλα συναρμόδια Υπουργεία/ Υφυπουργεία/ Υπηρεσίες
Σε συνεργασία με ομάδες επαγγελματιών και τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις παιδιών με αναπηρίες, αναμένεται να προχωρήσει η εισαγωγή νέων πρακτικών, στη βάση των αρχών του καθολικού σχεδιασμού, ώστε όλοι και όλες να έχουν ισότιμες ευκαιρίες, πρόσβαση και συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην κοινότητα του σχολείου τους, χωρίς οποιονδήποτε αποκλεισμό ή διάκριση.
Η υποβολή και η κωδικοποίηση των γραπτών απόψεων των εμπλεκόμενων φορέων έχει ολοκληρωθεί και στη βάση αυτών, ολοκληρώθηκαν ή δρομολογούνται τα ακόλουθα:
Εξασφάλιση πρόσβασης σε διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό και επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη διαφοροποίηση, από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Ελλάδας.
Αύξηση του αριθμού των σχολικών βοηθών/συνοδών, βελτίωση του τρόπου αξιοποίησής τους και αναπροσαρμογή των καθηκόντων τους.
Παροχή σχολικού/ής βοηθού/συνοδού σε όλα τα παιδιά που χρήζουν στήριξης, μετά από απόφαση της Επαρχιακής Επιτροπής Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, κατά τη διάρκεια λειτουργίας τόσο των Θερινών όσο και των Προαιρετικών Ολοήμερων Σχολείων.
Επέκταση θεσμού του Θερινού Σχολείου στα Ειδικά Σχολεία.
Συστηματική επιμόρφωση των σχολικών βοηθών/συνοδών, πριν από την έναρξη και κατά τη διάρκεια κάθε σχολικής χρονιάς.
Αξιοποίηση θετικών παραμέτρων και τροποποίηση προνοιών της υφιστάμενης νομοθεσίας.
Φοίτηση παιδιών με αναπηρία στα Αθλητικά και Μουσικά Σχολεία.
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι σε κάθε εκπαιδευτικό σύστημα, η ειδική αγωγή και εκπαίδευση αποτελεί ένα θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, το οποίο αντιμετωπίζεται με ξεχωριστή ευαισθησία και προσοχή. Αμετάθετος στόχος του Υ.Π.Α.Ν. είναι η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς αποκλεισμούς, που να ευθυγραμμίζεται με τις προτεραιότητες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη το τοπικό συγκείμενο.
Το Υ.Π.Α.Ν. ενεργώντας στη βάση του σεβασμού του δικαιώματος φοίτησης όλων των παιδιών στο δημόσιο σχολείο, ανεξαρτήτως αναπηρίας, εθνικότητας, φύλου ή κοινωνικοοικονομικής προέλευσης, επιδιώκει να προσφέρει ίσες ευκαιρίες μάθησης σε όλα τα παιδιά, στοχεύοντας σε μια μεταρρύθμιση, η οποία θα εξασφαλίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσης, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών όλων των παιδιών με αναπηρία. Σεβόμενο όλες τις απόψεις που κατά καιρούς εκφράζονται, θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να υπάρξει η ευρύτερη δυνατή συναίνεση, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη το καλώς νοούμενο συμφέρον των παιδιών.
Υπηρεσία Διαδικτύου και Επικοινωνίας - Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας
