ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αγαπητές αναγνώστριες, αγαπητοί αναγνώστες!

Η Επικοινωνιακή Γραμματική για την Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα (ΚΝΓ) είναι το δεύτερο από τα τρία εκπαιδευτικά προϊόντα σε μορφή συμπαγούς οπτικού δίσκου DVD και σε μορφή βιβλίου, τα οποία προβλέπονται μέσα στα πλαίσια του έργου καταγραφής της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας. Τα άλλα δύο είναι η Γραμματική Παραδοσιακού Τύπου της ΚΝΓ και το Εννοιολογικό Λεξικό της ΚΝΓ.

Το τριετές έργο καταγραφής της ΚΝΓ (2007-2010), το οποίο διεξάγεται με πρωτοβουλία και ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου σε συνεργασία με τη Σχολή Κωφών Κύπρου και την Ομοσπονδία Κωφών Κύπρου, με βάση τις διατάξεις του νόμου 66(Ι)2006 περί της αναγνώρισης της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας, αποσκοπεί στη συστηματική και κατά το δυνατόν πληρέστερη τεκμηρίωση του λεξιλογίου και της γραμματικής της ΚΝΓ με τις προδιαγραφές και τα μέσα της θεωρητικής και της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας.

Η ΚΝΓ αποτελεί το κύριο όργανο γλωσσικής επικοινωνίας και πολιτισμικής έκφρασης της κοινότητας των κωφών ατόμων στην Κύπρο. Από κοινωνιογλωσσολογική άποψη οι κοινότητες των κωφών θεωρούνται ως διαφοροποιημένες γλωσσικές κοινότητες ή γλωσσικές μειονότητες, οι οποίες αναπτύσσουν ιδιαίτερα πολιτισμικά γνωρίσματα και τα θεμελιώνουν στις νοηματικές γλώσσες.

Στις ανεπτυγμένες χώρες έχει ήδη ερευνηθεί το γλωσσικό υπόβαθρο των νοηματικών γλωσσών και έχει τεκμηριωθεί η πλήρης γλωσσική και κοινωνική τους ισοδυναμία με τις ομιλούμενες γλώσσες ως προς τη λειτουργία τους και τους επικοινωνιακούς και πολιτισμικούς στόχους, στους οποίους καλούνται να ανταποκριθούν.

Επακόλουθο της επιστημονικής έρευνας ήταν η συνεχής αναγνώριση των νοηματικών γλωσσών εκ μέρους των επισήμων πολιτειακών θεσμών και η νομική τους κατοχύρωση ως αναγκαίων στοιχείων στην εκπαίδευση και στην κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση των κωφών, με απώτατο στόχο την ένταξη στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον με όρους αποδοχής και σεβασμού της διαφορετικότητας.

Η καταγραφή της ΚΝΓ επιτυγχάνει τους ακόλουθους στόχους που καλύπτουν αντίστοιχες εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες:

1. Παρέχει αξιόπιστο σημείο αναφοράς για την καλλιέργεια της εργαλειακής (επικοινωνιολειτουργικής) και της συμβολικής (κοινωνιοπολιτισμικής) αξίας της ΚΝΓ.

2. Παρέχει το υπόβαθρο για την αξιόπιστη και αποτελεσματική εκπαίδευση των κωφών μαθητών στην Κύπρο σύμφωνα με τα πορίσματα της δίγλωσσης παιδαγωγικής προσέγγισης (μέσω ΚΝΓ και ελληνικών).

3. Προσφέρει τεκμηριωμένη εκπαιδευτική βάση για τη συστηματική και μεθοδική διδασκαλία και εκμάθηση της ΚΝΓ.

4. Προσφέρει ένα σταθερό σημείο αναφοράς για την αξιόπιστη κατάρτιση και επιμόρφωση των διερμηνέων ΚΝΓ/ελληνικών, καθώς επίσης και των εκπαιδευτών ΚΝΓ σε ενήλικες.

Τα προϊόντα του έργου καταγραφής της ΚΝΓ αποσκοπούν να καλύψουν αυτές τις ανάγκες μέσα από λειτουργική και παιδαγωγική προσέγγιση με έμφαση στη χρηστική και διδακτική αξία τους.

Η επικοινωνιακή γραμματική της ΚΝΓ είναι ένα εκπαιδευτικό εργαλείο που μεταδίδει με ζωντανό, επικοινωνιακό τρόπο σε μορφή θεατρικού διαλόγου τη δομή και τη λειτουργία της ΚΝΓ. Το περιεχόμενο της γραμματικής ξετυλίγεται λειτουργικά, βήμα προς βήμα, μέσα από διάλογο ανάμεσα σε δύο πρόσωπα: Το ένα ρωτάει για να μάθει και το άλλο απαντάει για να διδάξει. Η αμεσότητα του διαλόγου δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες: Η γραμματική της ΚΝΓ ξεπροβάλλει σαν ένα συναρπαστικό θεατρικό ταξίδι με εγγυημένη τη διδακτική της αποτελεσματικότητα.

Σε αντίθεση προς τη γραμματική παραδοσιακού τύπου, η οποία προορίζεται κυρίως για εκπαιδευτικούς και λοιπούς ειδικούς, η επικοινωνιακή γραμματική της ΚΝΓ απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε μαθητές και σπουδαστές, διότι η κατάστρωσή της έχει εστιασθεί στη μαθητοκεντρική προοπτική. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της: Να είναι εύληπτη, ευχάριστη και να διατηρεί αμείωτα τα μαθησιακά ερεθίσματα.

Το έργο αυτό διαρθρώνεται σε έξι κεφάλαια. Για κάθε κεφάλαιο παρέχεται στην αρχή μία περιεκτική επισκόπηση και διάρθρωση για γρήγορη και εύκολη εποπτεία. Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα κεφάλαια αυτά.

Στο πρώτο κεφάλαιο μαθαίνουμε πώς να χτίζουμε τις λέξεις της ΚΝΓ χρησιμοποιώντας τα χέρια μας, το σώμα μας και την έκφραση του προσώπου μας. Εξοικειωνόμαστε με το ανεξάντλητο δυναμικό του σώματός μας που μας βοηθάει να παράγουμε γλώσσα.

Στο δεύτερο κεφάλαιο μαθαίνουμε πώς να ταξινομούμε τις διάφορες λέξεις της ΚΝΓ σε ομάδες, σε είδη, για να θυμόμαστε καλύτερα τις λειτουργίες που αναδεικνύουν οι λέξεις, ανάλογα με το πού ανήκουν.

Στο τρίτο κεφάλαιο μαθαίνουμε για ποιο λόγο και με ποιον τρόπο αλλάζουν οι λέξεις της ΚΝΓ στη ζωντανή επικοινωνία. Ακόμα μαθαίνουμε το σκοπό που εξυπηρετούν οι διάφορες αυτές αλλαγές μέσα στην επικοινωνία.

Στο τέταρτο κεφάλαιο μαθαίνουμε πώς να χρησιμοποιούμε σωστά τις λέξεις της ΚΝΓ για να χτίσουμε προτάσεις. Εδώ μαθαίνουμε να συνδέουμε τη σκέψη μας με την έκφραση της γλώσσας μας. Οι λέξεις δεν πάνε μόνες τους στην επικοινωνία, αλλά συνδυάζονται δημιουργικά για να σχηματίσουν προτάσεις.

Στο πέμπτο κεφάλαιο μαθαίνουμε πώς να εμπλουτίζουμε τις προτάσεις της ΚΝΓ όσο θέλουμε ή όσο χρειαζόμαστε, ώστε να έχουμε τη σιγουριά ότι εκφράζουμε ακριβώς αυτό που θέλουμε να πούμε. Μαθαίνουμε πώς να συμπληρώνουμε τις προτάσεις μας και να τις εξειδικεύουμε ως προς τον τόπο, τον χρόνο και τον τρόπο.

Στο έκτο κεφάλαιο κάνουμε ουσιαστικά πράξη όλα αυτά που μάθαμε στα προηγούμενα κεφάλαια: Μαθαίνουμε πώς να επικοινωνούμε με τις προτάσεις της ΚΝΓ. Μαθαίνουμε τι πρέπει να πούμε ή πώς, πού και πότε πρέπει να πούμε κάτι, ώστε να ανταποκριθούμε σε όλες τις επικοινωνιακές περιστάσεις, στις οποίες χρησιμοποιούμε την ΚΝΓ.

Το περιεχόμενο της γραμματικής, δηλαδή η αφήγηση και τα παραδείγματα, αποδίδονται με δίγλωσσο τρόπο, δηλαδή και στην ΚΝΓ και στα ελληνικά. Επί πλέον στα παραδείγματα παρέχονται και υπότιτλοι στο πλαίσιο της εικόνας, για άμεση και γρήγορη εποπτεία εικόνας και κειμένου.
Η πλοήγηση στο DVD μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
1. Κανονικά, με τη σειρά παράθεσης των κεφαλαίων και των ενοτήτων τους, ακολουθώντας τις εντολές στην οθόνη.
2. Μέσα από το οργανόγραμμα, δηλαδή τη διάρθρωση της γραμματικής, που βρίσκεται ανά πάσα στιγμή διαθέσιμη στην οθόνη.
Έχει γίνει προσπάθεια να αποδοθεί το περιεχόμενο της επικοινωνιακής γραμματικής με απλούς, καθημερινούς και κατανοητούς όρους, χωρίς επιστημονική ορολογία, έτσι ώστε να μη χρειάζεται ευρετήριο όρων – το οποίο στη γραμματική παραδοσιακού τύπου ήταν απαραίτητο.

Στη βιβλιογραφία παρουσιάζονται πρωτότυπα έργα από τον διεθνή επιστημονικό χώρο, τα οποία αξιοποιήθηκαν για να συγκροτηθεί η επικοινωνιακή γραμματική για την ΚΝΓ.

Στις συνδέσεις παρατίθενται ορισμένοι ενδιαφέροντες ιστότοποι που έχουν να κάνουν με τις νοηματικές γλώσσες και τη γραμματική τους, για περαιτέρω μελέτη.

Τελειώνοντας, επιθυμώ να εκφράσω τις βαθιές μου ευχαριστίες και τα συγχαρητήριά μου προς όλες κι όλους που δούλεψαν με κέφι, μεράκι, υπομονή, επιμονή και αφοσίωση για να βγει στο φως αυτό το προϊόν: Τα μέλη των ομάδων εργασίας που παρήγαγαν το γλωσσικό υλικό και συμμετείχαν στην κινηματογράφηση, τους συνεργάτες μου, τους συναδέλφους στην επιστημονική επιτροπή, τους συνεργάτες του τεχνικού συνεργείου κινηματογράφησης και ψηφιακής επεξεργασίας. Ευχαριστώ και συγχαίρω το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, τη Σχολή Κωφών Κύπρου και την Ομοσπονδία Κωφών Κύπρου που με αδιάλειπτη προσοχή και αφοσίωση στήριξαν την πραγματοποίηση του έργου σε όλες τις φάσεις του.